November 2022: De Friese Tsjech van het IJsselmeer
Eind mei 2022 kwam bij de Matching Community een melding binnen van een op het IJsselmeer gevangen spiegelkarper van ruim 20 kg! Dan gaan bij mij alle bellen rinkelen. Zeker met het uiterlijk van deze vis! Veel mooier wordt het niet wat mij betreft. Ik dacht gelijk aan een Tsjechische uitzetter van Corten, maar van welk SKP dan? Ik moest het geduld van de melder Piotr Bąk nog even op de proef stellen. In de tussentijd vroeg ik hem een verslag te sturen van deze uniek vangst. Dat wilde hij wel doen!
Piotr met zijn tussen de brasems gevangen Friese Tsjech
Piotr vertelt:
“De plaats waar ik die dag met mijn vrouw en dochters aan het vissen was, observeren we al enkele jaren. Karpers zijn natuurlijk het doelwit maar dat valt niet mee! Ter plekke hebben we wel kunnen waarnemen dat in de tweede helft van april en in de eerste helft van mei brasems zich verzamelen aan de oevers van het IJsselmeer om te paaien. Het bleek dat karpers in deze periode op dezelfde plaats verschijnen. Het lijkt erop dat hun doelwit het gemakkelijk toegankelijke brasemkuit is.
Dus dit jaar, in de hoop dat de situatie zich zou herhalen, hebben we besloten dat we van april tot half mei gingen vissen aan de oevers van de Noord-Hollandse kant het IJsselmeer. In april konden we slechts één kleine karper vangen. Belangrijkste oorzaak was volgens mij dat de brasem er niet was en ook het jaarlijkse paairitueel dus niet!
We moesten tot begin mei wachten toen we bij een monding een grote ‘kudde brasems’ konden observeren. De beslissing was snel genomen. Dit was het moment om het opnieuw te proberen!
We verschenen om 7 uur ’s morgens aan het water. Terwijl we de hengels aan het zetten waren, bewonderden we de brasems die overal paaiden. Rond 10 uur zag ik dat er een karper tussen de brasems verscheen, ik besloot mijn hengels in de buurt van de azende vis te gooien. Precies om 12.00 uur werd een van mijn hengels wakker! Na ongeveer 15 minuten land ik de vis in mijn schepnet. En wat een vis!
En toen wist ik nog niet eens wat ik nu wel weet over waar deze vis vandaan was gekomen. Verbazingwekkend! Trouwens, hoe groot is de groei van deze vis! Ik ben echt erg onder de indruk. Ik mag mezelf gerust gelukkig noemen.”
Piotr Bąk
Commentaar
De matchers van SKP Friese boezem azen al een tijdje op een match met een melding van het IJsselmeer. In de Friese boezem zijn genoeg spiegelkarpers uitgezet en zeker als zou blijken dat er een voor karper begaanbare weg is naar het IJsselmeer ligt het zelfs voor de hand dat ze daar terechtkomen. Maar aan de kale vissen die we van het IJsselmeer gemeld kregen hebben wilde ik persoonlijk m’n matchtijd in een drukke meldperiode niet graag besteden. En die drukke periode voor de Matching Community duurt (gelukkig) tegenwoordig praktisch het gehele jaar! Maar dit moest een makkie zijn.
Zoektocht
Het uiterlijk zette me gelijk op het spoor van de lichting Tsjechen 2014 of 2015. SKP de Oude IJssel en SKP Beneden rivieren waren in 2014 de eerste SKP’s die de Tsjechen uitzetten. Onder meer het SKP van Amsterdam en SKP zuidelijke randmeren volgden, maar ook SKP Friese boezem zette toen z’n eerste Tsjechen uit. Dit is weliswaar het zwaarste archief van de Matching Community, maar met deze beschubbing een serieuze poging meer dan waard. Zeker toen ik bij de Randmeren en Amsterdam bot ving.
Gebiedskennis, kennis van waterlopen is een heel handig hulpmiddel om niet te zeggen essentieel bij het matchen. Van Lemmer wist ik dat zich daar IJsselmeersluizen bevinden dus begon ik met de dichtstbijzijnde uitzetplek bij Lemmer en dat was het Tjeukemeer. Geen match daar, maar bij het naast gelegen Slotermeer was het wel degelijk raak. Ik verzeker je, de gebalde vuist en het begeleidende ‘yes’ klinken bij mij dus niet alleen na een vangst!
Op de plank was deze k3 ook al een stukje groter dan z’n teilgenoten
Waarschijnlijk route van de Friese Tsjech
Matchmaat
Goed voorbeeld doet volgen. Sinds mei 2022 heb ik er binnen de Matching Community een nieuw matchmaatje bij op map 03 Friese boezem van de MC OneDrive: Peter Bakker.
Het komt niet zo vaak voor dat ik door een mede-matcher word opgejut met matchen, maar in dit geval blijkt de leerling fanatieker dan de leraar! Het aantal matches van nieuwe en oude meldingen in map 03 verveelvoudigde en toen ik voorzichtig bij Peter informeerde of hij die IJsselmeermap al eens had bekeken had ik de volgende dag al de eerste match en er volgden nog een hand vol! Dat kon geen toeval zijn.
Jan-Wybe Hamstra met een andere fraaie IJsselmeerkarper die ook van de Friese Boezem bleek te zijn! (Match: Peter Bakker Matching Community)
Net als in de Amstel- en Vechtboezem en bijvoorbeeld de Schermerboezem (Noord-Holland) gebeurt, zwemmen ook vanuit de Friese boezem karpers veelvuldig naar ‘buiten’, naar de hoger gelegen IJsselmeerboezem. Wat zou daarvan toch de reden of oorzaak zijn? Hoe vinden die karpers hun weg naar buiten? Het duurde even voor ik de overeenkomsten ontdekte tussen de verschillende aan het IJsselmeer gelegen boezems.
Lokstroom
Het IJsselmeer wordt van de achter/dieper gelegen polders gescheiden door een meterhoge dijk, gemalen en schutsluizen: hoe kan daar migratie van karper plaatsvinden? Ja, die schutsluizen zijn heus passeerbaar voor vis, maar daar komt toch veel toeval bij kijken en migratie door dergelijke sluizen gebeurt eigenlijk nooit massaal.
Het kwartje viel door de nieuwsberichten over de droogte van afgelopen jaar. Om verdroging van de polders tegen te gaan werd het IJsselmeer extra ‘opgezet’ zodat bij nood water kon worden ingelaten naar die polders. En ja dat was nodig. Dus werd er afgelopen jaar massaal water ingelaten, ook in de Friese boezem. Dat gebeurt op tenminste drie plaatsen. Bij Stavoren, bij/naast het historische Wouda stoomgemaal bij Lemmer (Teroelsterkolk) en bij Tacozijl.
Ir. D.F. Woudagemaal bij Lemmer: prachtig bouwwerk maar ondoordringbaar voor (grotere) vis
De inlaat bij Lemmer (Teroelsterkolk)
De meest waarschijnlijke route via de waterinlaat bij Tacozijl
Mede BVK-er en geboren Fries Ate Loonstra wees me erop dat de vaart van de laatste inlaat zelfs rechtstreeks naar het Slotermeer loopt. Hij herinnerde zich dat hij daar als jongen had gevist en dat het ongelooflijk hard stroomde! Dat lijkt dus de meest voor de hand liggend route. Je kunt je vast voorstellen dat als dat IJsselmeerwater ook nog eens is opgewarmd aan de ondiepe IJsselmeerkust dat een enorme lokstroom genereert in de boezem. Een lokstroom die karpers maar wat graag volgen, buiten maar vooral in de paaitijd. Dus dat er projectspiegels van Friese boezem het IJsselmeer opzwemmen mag eigenlijk geen verrassing heten.
Of zo’n vis daar dan blijft of terugkeert naar de Friese Boezem is lastig te voorspellen. Bij Amsterdam zie je dat het bij veel projectspiegels een patroon is geworden om jaarlijks rond april naar buiten te zwemmen het IJmeer op en later in het jaar weer terug te keren naar de Amstel- en Vechtboezem. Maar daar kunnen vissen anders dan in Friese boezem het gehele jaar sluizen passeren. Dat is aan de Friese kust andere koek. Het is dus maar de vraag of de Friese Tsjech weer terugkeert naar z’n uitzetomgeving. Iets anders is of het erg is als-ie op het grote IJsselmeer blijft hangen.
Groei en gedrag
Ik ben persoonlijk niet zo eenkennig als het gaat om bouw van karpers. Ik kan genieten van lange speren, met grote staarten, maar ook van hoog gebouwde modellen, zeker als het om schubs gaat. Als we de anatomie en de groei van deze karper bekijken dan kan je niet anders concluderen dat dit een individu is dat in de wieg is gelegd om heel groot te worden. Tegelijk weten we natuurlijk dat omstandigheden de karper maken. Ongetwijfeld zaten er meer vissen tussen die uitzetting in 2015 met ongeveer dezelfde aanleg die zich toch totaal anders ontwikkelen.
Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat veel groeiverschillen van karpers voortkomen uit gedrag (dat ongetwijfeld ook een genetische component heeft). Naar mijn idee zijn de ‘moedigste’ en in termen van karpervissers ‘makkelijkste’ karpers ook vaak de grootste karpers, terwijl de wat ‘bangige’ vissen niet meer dan modaal groeien. Deze Tsjech is dan een voorbeeld van een ‘dappere vis’. Een karper die niet blijft hangen in een omgeving met mindere (voedsel)omstandigheden die hij vaak moet delen met veel andere vis, maar die de open ruimte zoekt met minder voedselconcurrentie. Het grote IJsselmeer bijvoorbeeld! Ook als je de beschrijving van Piotr leest ontkom ik niet aan het beeld van een opportunistische karper die niet bang is om solo te opereren en slechts uit is op het vinden van de beste voedselomstandigheden!
Nu al haalt deze karper bijna de meter en zolang de Friese Tsjech regelmatig z’n rondjes blijft zwemmen op het machtige IJsselmeer zal de groei niet heel erg afremmen zou je denken.
Wie is er niet nieuwsgierig naar de verdere levensloop van deze karper? Mocht er weer een melding komen van dit juweel dan houden we jullie (uiteraard met inachtneming van de wensen van melders) op de hoogte!
Omdat ik er geen genoeg van krijgen toch nog een bonusfoto van Piotrs droomvangst!
Joris Weitjens
