November 2020: De Beuker uit Nieuwkoop
Spiegelkarperproject (SKP)-Nieuwkoopse plassen bestaat al sinds 1999 en is daarmee een van de oudste SKP’s van de lage landen. Dit SKP werd destijds gecoördineerd door Johan Steenks en Willem Beijeman. Na enkele lichtingen Valkenswaarders van de Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij (OVB) te hebben uitgezet waren ze in 2001 toe aan iets anders. In plaats van bij de OVB bestelden ze spiegelkarpers bij Viskwekerij Vandeput uit België. Een hele stap indertijd. De groei en overleving van deze kale ‘Belgen’ werden met argusogen gevolgd door de SKP-wereld.
De Beuker op de plank. Hoewel we deze lichting 2001 van Vandeput destijds ‘Belgen’ noemden zijn het in werkelijkheid consumptiespiegels uit Oost-Europa.
De ‘Belgen’ groeiden in de periode na het uitzetten veel harder dan met de Valkenswaarders het geval was. Maar het was vooral een mooie, geblokte spiegel die al snel boven de rest uitsteeg. Deze vis was gemakkelijk te herkennen en werd vaak gemeld. Pratend over deze vis kwam onder de vangers van deze spiegelkarper altijd gelijk naar voren dat deze vis supersterk was tijdens de dril. Ad, een plaatselijke karpervisser, zag tijdens de dril van deze beuker zelfs zijn hengel een keer doormidden gaan, maar hij had ‘m wel!
Nieuwkoop 2009: vanger Emile Griffioen (13 kg).
Verdwenen
De Beuker werd door het gehele gebied van Nieuwkoop (1400 ha) gevangen, en legde dus vaak grote afstanden af. Emile Griffioen ving deze vis een keer midden in de winter van 2017 en ikzelf ving ‘m luttele maanden later op het uiterste stukje, aan de totaal andere zijde van het gebied. Achteraf bleek dit ook de laatste keer dat De Beuker eruit kwam in Nieuwkoop…
Laatste vangsten van De Beuker op Nieuwkoop voor Emile en Sander: januari 2017 en mei 2017 (21.2 kg)
De rest van 2017 ging voorbij zo ook seizoen 2018, 2019, 2020.. Regelmatig had ik contact met Emile over deze vis, zou-ie nog leven of toch niet…? Veel vissers beten zich in die jaren stuk in de jacht op de topper van de plas.
De onzekerheid duurde voort tot ik begin december dit jaar (2020) een foto doorgestuurd kreeg van Emile: ‘Hij leeft nog!’ Vol verbazing bekeek ik de foto van een voor ons onbekende visser die daar poseerde met De Beuker. Al snel waren wij aan het puzzelen waar de vis er op de plas ongeveer uit moest zijn gekomen, maar we kwamen er niet uit. Na enig speuren via de social media-kanalen kwam ik in contact met de vanger. Dit moest wel het één en ander duidelijk maken! Met stijgende verbazing las ik zijn bericht! Vanger Robin vertelde mij dat hij deze spiegel niet op Nieuwkoop had gevangen, maar in Alphen aan de Rijn!
Het mysterie ontrafeld
Zou De Beuker ons dan hebben verlaten via dat kleine schutsluisje dat in verbinding staat met de Oude Rijn? Dat is toch niet mogelijk! Maar het moest wel! Bizar! Robin meldde mij ook nog eventjes dat deze spiegel ook op de Westeinder plassen was gevangen! Toen besloot ik er echt werk van te maken en kwam ik in contact met Roy, die deze vis zelfs al drie maal gevangen had. De eerste keer was vier maanden na mijn laatste vangst in Nieuwkoop, hij ving hem toen op de Braassemermeer!
Braassemermeer september 2017: vanger Roy den Dubbelden
Intussen was ik ook in contact gekomen met Jochem Diederiks, SKP-coördinator van SKP Rijnlands boezem-zuid (Leiden). Deze wist mij te vertellen dat deze vis al sinds 2017 één van de topvissen van de boezem was en bekend stond als de grote onbekende spookspiegel die in geen enkel uitzetarchief voorkwam.
Dat De Beuker graag grote afstanden zwemt, wisten wij wel al van Nieuwkoop. Nou dat gedrag heeft-ie niet aangepast. Tussen 2017 en 2020 is de vis er echt overal uitgekomen, van de Kagerplassen, Braassemermeer, Westeinderplassen tot aan de Zegerplas toe!
De vangplaatsen voor zover bekend van de Beuker: 1 Nieuwkoopse plassen, 2 Alphen aan den Rijn/Zegerplas, 3 Braassemermeer, 4 Westeinderplassen, 5 Kagerplassen.
Prachtig om te zien en top voor de boezemvissers, maar tegelijk ook een beetje zuur voor ons op Nieuwkoop. We missen die beuker! Mogen we hopen dat-ie ooit de weg terugneemt via dat kleine schutsluisje en weer opduikt op de Nieuwkoopse plassen? Wie weet!
Sander de Kamper
Commentaar
De Beuker uit Nieuwkoop is drie jaar lang wat wij noemen een spookkarper geweest op Rijnlands boezem. Dat is een karper waarvan het sterke vermoeden bestaat dat deze is uitgezet, maar waarvan niet bekend is waar en door welk uitzetproject. Het fenomeen ‘spookkarper’ bestaat natuurlijk bij de gratie van het volgen van karpers. Juist door het nauwlettend volgen van onze spiegelkarpers valt op hoeveel van die spookkarpers er eigenlijk rondzwemmen. Karpervissers, ook SKP-coördinatoren onderschatten algauw hoeveel en welke wondere wegen karpers kunnen gaan. Rijnlandsboezem, waar De Beuker opdook, heeft tientallen sluisverbindingen met zowel polders als met andere boezemsystemen. Vogel dan maar eens uit van welke uitzetting zo’n spookkarper is. Mooi te zien hoe Sander en z’n maat Emile het er niet bij lieten zitten en met hulp van Jochem Diederiks van SKP Rijnlandsboezem-zuid bleven speuren naar aanwijzingen voor het voortleven van De Beuker.
Toeval?
Het polderplassengebied van Nieuwkoop heeft twee verbindingen met hoger gelegen boezems. Met de Amstelboezem via een sluisje bij Woerdense Verlaat en met Rijnlandsboezem via het schutsluisje bij Zwammerdam richting Oude Rijn.
Het schutsluisje van Nieuwkoop richting de Oude Rijn
Dit zijn beide sluisjes die in de zomermaanden af en toe worden bediend voor de pleziervaart. Niet de meest gangbare route voor een vis. Bij deze schutsluisjes ontbreekt namelijk een (constante) lokstroom zoals bij spuisluisjes en vispassages wel het geval is. Toch is het vast ook geen puur toeval dat juist de Beuker toch die weg naar buiten heeft genomen. Terugkerend thema in deze rubriek is dat karpers individuen zijn met een eigen karakter. Het is duidelijk dat De Beuker behoort tot de groep avontuurlijke vissen zonder rust in hun kont. Sander beschrijft dat mooi. De Beuker stuiterde zomer en winter rusteloos door het gehele plassengebied. En eenmaal door de sluis bleef dat rusteloze patroon intact. Dergelijke individuen zijn niet bang voor een uitdaging meer of minder
Oud en dapper
Met het tegenwoordig veel gebruikte zenderonderzoek met vaste ontvangers kun je heel goed zien hoe karpers reageren op kunstwerken als sluizen. Er gaat een signaal als een karper daar in de buurt komt. En er gaat ook een signaal als de vis voorbij het obstakel is. Heel opvallend is dat als het signaal van een bepaalde vis bij een sluis afgaat ten teken dat de karper in de buurt is, dat signaal om de zoveel tijd af blijft gaan. De karper blijft dus in de buurt, maar passeert de sluis niet.
Beeld van gezenderde karpers van de Oostvaardersplassen bij de Oranjesluizen in Amsterdam. Terwijl er verschillende signalen binnenkomen op de drie vaste ontvangers buiten de sluis (Buiten-IJ, groene symbolen) was er in die tijdspanne geen enkele melding op de ontvangers aan de binnenkant (IJ, blauwe symbolen).
Dat beeld komt overeen met de ervaringen van SKP-monitoring. Schutsluizen, maar ook vispassages en spuisluizen zijn serieuze obstakels waar de meeste karpers veel ‘ontzag’ voor hebben. Maar er zijn dus grote individuele verschillen. Wat ons na 22 jaar SKP-monitoring steeds meer opvalt is dat juist karpers op leeftijd zo’n sprong wagen. De Beuker is daar een mooi voorbeeld van. Toen hij de sluis nam tussen mei 2017 en september 2017 was de karper 18 jaar oud. Bepaald geen jonkie meer. Is het gewoon hoe ouder hoe gekker, of zit daar iets meer achter?Vergeet niet dat karpers dieren zijn die worden geleid door basale instincten, hormonen die in dienst staan van overleven van de soort. Het lijkt aannemelijk dat een soort als de karper, die naarmate ze ouder worden vruchtbaarder worden, in de drang om geschikte paaigronden te vinden juist pas op latere leeftijd onverwachte sprongen maakt.
Oktober 2020: De Beuker op 24 kg op de Zegerplas (vanger Robin). De jaren gaan tellen.
Eenmaal door zo’n sluis leert de ervaring dat er zeker een kans is dat de betreffende karper terugkeert. Een sprankje hoop dus voor Emile en Sander dat De Beuker ooit terugkeert naar Nieuwkoop. Toch is dat bij zo’n, meestal potdichte, sluis allesbehalve een zekerheid. Hoe dan ook: lang leve De Beuker uit Nieuwkoop!
Joris Weitjens
