Mei 2019 – De zilte Vlaming

Deze spiegel van de maand staat in ’t kader van het kanaal Gent-Terneuzen (afgekort als KGT). Een kanaal van goed dertig kilometer dat de Vlaamse stad Gent verbindt met het Nederlandse Terneuzen. Middels een sluizencomplex mondt het kanaal in Terneuzen uit in de zoute Westerschelde. Je begrijpt meteen dat het zoutgehalte op het KGT flink kan fluctueren. In de zomer is er sprake van een zouttong die zich (weliswaar uitgedund) tot in Gent uitstrekt. In de winter zijn er dan weer hogere waterafvoeren richting Westerschelde die de zouttong (tijdelijk) terugdringen.

Op vandaag zwaait vooral schubkarper de scepter op dit kanaal. Lokale karpervissers informeerden afgelopen winter voor ‘t eerst in hoeverre een uitzetting van spiegelkarper realistisch is.

Een SKP fiks je echter niet zomaar in Vlaanderen. Middels een dossier – stevig doorspekt met hengelvangstregistraties (HVR) – dient een aanvraag ingediend te worden bij het Agentschap Natuur en Bos. De eerste, maar meteen ook lastigste taak is dus het verzamelen van HVR. Al eens de vangstgegevens van een karpervisser opgevraagd?

Soit. Ik plaatste links en rechts een oproep, en kwam zo in contact met enkele lokale vissers die bereid waren hun HVR met mij te delen. Die contacten werden intenser, het vertrouwen groeide. Als klap op de vuurpijl kreeg ik een paar foto’s van eerder gevangen spiegels te zien.

   

Koen Verkimpe liet me spontaan een fraaie spiegel zien

Je moet weten dat het KGT in Evergem (nabij Gent) via een stevige sluis in verbinding staat met het kanaal Gent Oostende en de Ringvaart. Net die Ringvaart is de laatste jaren als een soort verdeelcentrum van karper gaan fungeren. Leie, Schelde, Kanaal Gent-Oostende, het binnenwater van Gent, de migratiemogelijkheden vanop die Ringvaart zijn echt ongekend.

Terug naar het kanaal Gent-Terneuzen en die foto’s van spiegelkarpers. Koen Verkimpe toonde mij een spiegel van een fraaie, jonge spiegel. Goed voor elf kilogram, een vangst uit mei 2018. Ik ging graven! Plankfoto’s van de Watersportbaan en het kanaal Gent-Oostende flitsten voorbij. Sommige vissen kwamen flink in de buurt, maar vooralsnog geen match. De Leie dan maar! De courante lichtingen leverden niks op. Weinig hoopvol werd het mapje ‘2013 OVL’ aangeklikt. Een uitzetting op de Leie van Cortenspiegels. In die periode was er nog geen sprake van geselecteerde Tsjechen, en waren het voornamelijk kale spiegels. Ik zocht die spreekwoordelijke speld…

Een hoofdzakelijk kale lichting, op de zilte Vlaming na!

Bij nummer 362 veerde ik op. Geen twijfel mogelijk, dit was ‘m. Zowat de fraaist beschubde van ’t pak! Heerlijk. De eerste melding van deze spiegel. Die 2013-lichting haalt op vandaag een terugmeldpercentage van goed 25%. Zowat de helft van deze meldingen bleken honkvast, de anderen werden gevangen op minstens 30 kilometer van de uitzetplaats verwijderd (waaronder de zilte Vlaming dus).

Een vondst die meteen voor vraagtekens zorgt. Wat drijft een karper om het rustige karakter van de toeristische Leie (een gedeelte van de Leie zonder vrachtverkeer, alleen maar pleziervaart) in te ruilen voor het ruige en zilte leven op het kanaal Gent-Terneuzen? De huidige sluis in Terneuzen laat de passage toe van schepen met een laadvermogen tot maximaal 80.000 ton. Toch net iets heftiger dan de gemiddelde Beneteau of Bayliner.

En dat zout dan? Schrikt dat niet af? Of is het net een trigger? Zorgt iets brakker water voor een rijker aanbod aan natuurlijk voedsel? Meer eiwitrijke garnaaltjes bijvoorbeeld.

De laatste jaren hoor je ’t steeds vaker, zoet water dat stukje bij beetje zouter wordt. Verzilting. De reden hiertoe kan velerlei zijn. Denk aan negatief spuibeheer waarbij onder andere glasaal meer kansen krijgt om het zoete water op te zwemmen. Ook natuurherstel of natuurcompensatie kan een oorzaak zijn.

 

Geloof me, er is al flink wat geschreven rond verzilting. Wat zijn de effecten van verzilting op aquatische ecosystemen? Hoe reageren visgemeenschappen op fluctuaties van het zoutgehalte? En wat met die Kaderrichtlijn Water?

 

Wie meer wil weten over de zoutgehaltes op enkele openbare wateren in Nederland, kan eens een kijkje nemen op de website van Rijkswaterstraat – waterinfo. Vervolgens ‘zoutgehaltes’ selecteren, en je krijgt meteen een kaartje met de huidige cijfers. Het meest zuidelijke meetpunt is toevallig langs het KGT, ter hoogte van het Sas van Gent. In de zomer en het najaar stijgt het zoutgehalte tot 4 à 7 gram per liter. Brak water dus! Nico De Kind, KGT-visser van het eerste uur, volgt die zoutschommelingen (in relatie tot zijn vangsten) al een hele tijd op en wist me te vertellen dat de beste vangsten worden er gemaakt bij een zoutgehalte tussen 1 à 1,9 gram per liter. Nog steeds te typeren als ‘licht brak’.  

 

Ik stop er meteen een grafiekje bij (bron: HMCZ). Uiterst links kan je het zoutgehalte aflezen aan de sluis met de Westerschelde. Hoe verder men van de sluis gaat richting Gent (hoe meer naar rechts op de grafiek), hoe lager het zoutgehalte (in gram per liter). Logisch natuurlijk.

 

Vraag is; welke invloed heeft dat op (het gedrag van) karper? Het lijkt geen wilde gok om te veronderstellen dat karper – meer dan veel andere zoetwatervissen – het randje van zout graag opzoekt. We weten dat juist in brakke omstandigheden karper zich, bij afwezigheid van bijvoorbeeld snoek, vaak succesvol voortplant. Ook weten we dankzij het voorbeeld van een eerdere Spiegel van de maand   https://www.karperbeheer.nl/spiegel-van-de-maand/2014-spiegel-van-de-maand/december-2014-zoute-spiegels/ dat karpers dat zoutig randje durven te verkennen om daar intensief te azen op het daar specifiek aanwezige grote en brede voedselaanbod. 

 

Het monitoren van spiegelkarpers kan hengelaars en wetenschappers nieuwe inzichten verschaffen. Al blijft het vangen van een karper een momentopname, en is het eerder gewaagd om uitgesproken conclusies te koppelen aan het vangen van een handvol spiegelkarpers.

 

Met wat geluk duikt deze spiegel nog eens op, en kunnen we een nieuw stukje aan deze – alles behalve afgewerkte – puzzel toevoegen! Of zorgt een nieuw SKP voor een flinke versnelling in dit zilte thema? In ieder geval, aanstaande zomer wordt er een aanvraag tot het uitzetten van spiegelkarper ingediend. Zonder al te grote tegenslag mag het licht op groen, en worden er in de winter van 2020-2021 een eerste keer projectspiegels uitgezet op ’t kanaal van Gent-Terneuzen. Ik kijk er – samen met nog een pak mensen – nu al naar uit!

 

Filip Matthys

FacebooktwittermailFacebooktwittermail